ในยุคที่ทรัพยากรธรรมชาติเริ่มหมดไปในอัตราที่น่าตกใจ ประกอบด้วยปัญหาขยะต่างๆ ที่เพิ่มขึ้นอย่างไม่มีทีท่าจะลดลง ภาคการผลิตต่างก็หาวิธีที่จะใช้ทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัดนั้นให้คุ้มค่าที่สุดเพื่อตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคที่มีอยู่อย่างไม่จำกัด ซึ่งการแก้ปัญหาควรจะต้องร่วมด้วยช่วยกันจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง ผู้บริโภคเองในฐานะที่เป็นผู้ใช้ทรัพยากรอันมีค่านั้น จำเป็นต้องเริ่มตระหนักถึงประเด็นปัญหาดังกล่าว และเรียนรู้เกี่ยวกับแนวทางในการดำเนินชีวิตแบบใหม่ๆ เพื่อร่วมสร้างสังคมแห่งการบริโภคอย่างยั่งยืนไปด้วยกัน

ก่อนอื่นเรามาทำความความเข้าใจกันก่อนว่าแนวคิดสังคมแห่งการบริโภคอย่างยั่งยืนคืออะไร?

การบริโภคอย่างยั่งยืน คือ การบริโภคสินค้าและบริการเพื่อสนองความต้องการที่จำเป็นต่อชีวิตอย่างมีประสิทธิภาพ โดยบริโภคอย่างพอดีและให้เหลือทิ้งน้อยที่สุด ซึ่งเป็นการลดผลกระทบเชิงลบทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม โดยไม่กระทบต่อความสามารถในการสนองความต้องการบริโภคสิ่งที่จำเป็นของคนในรุ่นต่อไป เป้าหมายสูงสุดของการบริโภคอย่างยั่งยืนจึงเป็นการยกระดับคุณภาพชีวิตของคนทั้งในรุ่นปัจจุบันและอนาคต โดยคำนึงถึงสภาวะที่มีอยู่อย่างจำกัดของทรัพยากรที่ต้องสงวนไว้ใช้ประโยชน์และผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้น¹

ในปัจจุบัน คนส่วนใหญ่ยังไม่ได้รับรู้และตระหนักถึงความสำคัญของการบริโภคอย่างยั่งยืนเท่าที่ควร เพื่อสร้างการรับรู้และการเปลี่ยนแปลง เราขอยกแนวคิดการบริโภคอย่างยั่งยืนให้ดูใน 3 ประการ ดังนี้

1. การปรับพฤติกรรมการบริโภคให้เป็นไปอย่างพอดี

การบริโภคอย่างพอดีไม่ใช่การบริโภคให้น้อยลง แต่เป็นการบริโภคเพื่อสนองความต้องการในทางที่ไม่เบียดเบียนผู้อื่น (ทั้งคนในรุ่นปัจจุบันและอนาคต) และสร้างของเสียหรือผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมให้น้อยที่สุด

กระบวนการบริโภคอย่างพอดีนี้เริ่มตั้งแต่การตัดสินใจเลือกซื้อและใช้ผลิตภัณฑ์และบริการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ซึ่งจะก่อให้เกิดความยั่งยืนในด้านทรัพยากรที่ต้องมีเหลือไว้ให้คนรุ่นต่อไปใช้ด้วย ทั้งนี้ผู้บริโภคจะต้องมีความรู้และข้อมูลที่เพียงพอต่อการตัดสินใจเลือก และตระหนักได้ถึงความสำคัญของการบริโภคอย่างยั่งยืนก่อนเป็นลำดับแรก

2. การส่งเสริมการผลิตให้มีประสิทธิภาพและเกิดการหมุนเวียนทรัพยากรกลับมาใช้ใหม่

การบริโภคที่ยั่งยืนต้องดำเนินควบคู่ไปกับการผลิต ที่ยั่งยืน การเลือกใช้ผลิตภัณฑ์และบริการที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมของผู้บริโภค ถือเป็นกลไกสำคัญที่จะช่วยขับเคลื่อนภาคการผลิตให้ใส่ใจการผลิตที่มีประสิทธิภาพ ในขณะที่ผู้ผลิตเองก็สามารถเริ่มต้นแนวคิดการผลิตที่ยั่งยืนได้เลย โดยไม่จำเป็นต้องรอดูพฤติกรรมผู้บริโภคก่อนเสมอไป

การผลิตที่มีประสิทธิภาพจึงตั้งอยู่ภายใต้แนวคิดของการผลิตอย่างยั่งยืนเพื่อให้กระบวนการผลิตมุ่งตอบสนองความต้องการที่จำเป็นโดยไม่สร้างความเสียหายแก่สิ่งแวดล้อมและพร้อมที่จะสร้างการหมุนเวียนทรัพยากรกลับมาใช้ใหม่ ตั้งแต่การเลือกใช้วัตถุดิบและเทคโนโลยีที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม การบริหารจัดการกระบวนการผลิตให้มีประสิทธิภาพเพื่อเพิ่มประสิทธิผลการผลิต และการจัดการของเสียหลังการใช้

3. การให้ความรู้และส่งเสริมการตลาดที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม

หนึ่งในความท้าทายของการสร้างสังคมแห่งการบริโภคอย่างยั่งยืน คือการให้ความรู้อย่างทั่วถึง เนื่องจากผู้บริโภคและแม้แต่ผู้ผลิตเองอาจจะยังขาดความรู้และความเข้าใจในเรื่องนี้อยู่ รวมถึงการขาดแรงจูงใจที่จะทำให้ผู้บริโภคเปลี่ยนพฤติกรรมด้วยเช่นกัน ซึ่งหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจำเป็นจะต้องช่วยกันให้ความรู้แก่ผู้บริโภค ดังแนวทางตามตัวอย่างต่อไปนี้

• การจัดเวิร์กชอปให้ความรู้และกระตุ้นให้ผู้บริโภคได้ลงมือทำในกิจกรรมการบริโภคที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เช่น เวิร์กชอปให้ความรู้เรื่องชนิดวัสดุที่ใช้ทำบรรจุภัณฑ์ต่างๆ และขั้นตอนการคัดแยกขยะเพื่อนำกลับมารีไซเคิลใหม่

• การสร้างแคมเปญการตลาดของสินค้าและบริการต่างๆ โดยมุ่งไปที่การสร้างผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมให้น้อยที่สุด เช่น การปรับเปลี่ยนบรรจุภัณฑ์ให้เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น ผู้ผลิตต้องให้ข้อมูลที่ชัดเจนว่าเหตุผลในการปรับเปลี่ยนคืออะไร เปลี่ยนแล้วดีอย่างไร และผู้บริโภคได้อะไรจากการปรับเปลี่ยนครั้งนี้ หากผู้ผลิตมีความจริงใจและให้คุณค่ากับการปรับเปลี่ยนนั้นๆ พอ ผู้บริโภคจะรับรู้ถึงคุณค่าและเข้าไปมีส่วนร่วมในแคมเปญได้เองโดยไม่ต้องพึ่งโปรโมชันใดๆ 

• สนับสนุนให้เกิดกฏหมายเพื่อผลักดันให้ผู้ผลิตคำนึงถึงผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมอย่างครบวงจร เช่น “Extended Producer Responsibility (EPR)” ซึ่งเป็นหลักการขยายความรับผิดชอบของผู้ผลิต กฏหมายตัวนี้สามารถเป็นอีกเครื่องมือหนึ่งที่ภาครัฐจะนำมาประยุกต์ เพื่อใช้เป็นแนวทางให้ผู้ผลิตคำนึงถึงผลกระทบทางสิ่งแวดล้อม ตั้งแต่การออกแบบ การกระจายสินค้า การรับคืน การเก็บรวบรวม การใช้ซ้ำ และการนำกลับมาใช้ใหม่ได้ อีกทั้งยังสามารถใช้สร้างการตระหนักรู้แก่ผู้บริโภคถึงปัญหาของของบรรจุภัณฑ์ชนิดต่างๆ หลังบริโภคแล้ว²