การรีไซเคิลวัสดุที่ว่านั้น หากยกตัวอย่างให้เห็นภาพง่ายๆ ก็เช่นการรีไซเคิลกระป๋องอลูมิเนียมที่นำกระป๋องใช้แล้วไปเข้าสู่กระบวนการหลอม ขึ้นรูปให้เป็นแท่ง และรีดให้เป็นแผ่นก่อนจะผลิตเป็นกระป๋องใบใหม่ต่อไป โดยที่คุณสมบัตของวัสดุยังมีคุณภาพเหมือนเดิม

นอกจากนี้ การรีไซเคิลวัสดุบางประเภทยังขึ้นอยู่กับคุณภาพของวัสดุ เช่น การรีไซเคิลกระดาษเพื่อให้ได้เป็นกระดาษสำหรับใช้ประโยชน์ใหม่อีกครั้ง การรีไซเคิลกระดาษสามารถทำซ้ำได้เรื่อยๆ แต่คุณภาพของเส้นใยก็จะลดลงเรื่อยๆ เช่นกัน อย่างไรก็ตาม คุณภาพที่ลดลงกลับไม่ได้สูญเปล่าแต่อย่างใด แต่ยังคงนำไปรีไซเคิลเป็นกระดาษที่คุณภาพด้อยกว่าอย่างกระดาษกล่องน้ำตาลหรือกระดาษลังได้

การรีไซเคิลจึงเป็นการลดการใช้ทรัพยากรใหม่ ผ่านการหมุนเวียนทรัพยากรที่มีอยู่แล้วกลับมาใช้ใหม่เรื่อยๆ

Upcycle กับการเพิ่มมูลค่าให้วัสดุก่อนจะกลายเป็นขยะ

ไม่ใช่ว่าวัสดุทุกชนิดจะสามารถใช้ได้ครั้งเดียวแล้วกลายเป็นขยะหรือต้องนำไปผ่านกระบวนการรีไซเคิลอย่างเดียวเท่านั้น วัสดุหลายอย่างสามารถเพิ่มมูลค่าผ่านการพัฒนาให้เป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ที่มีคุณภาพหรือเรียกว่า “Upcycle” ได้

Upcycle มีที่มาจากแนวคิดเรื่องการออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์เพื่อสิ่งแวดล้อม (Green Desige หรือ Eco-Design) ผ่านการใช้ทรัพยากรธรรมชาติให้เกิดประโยชน์สูงสุด 

Upcycle ไม่ใช่การผลิตสิ่งของขึ้นใหม่จากวัสดุใหม่ แต่เป็นการยืดอายุวัสดุที่ผ่านการใช้งานมาแล้วไม่ให้มีจุดจบที่กองขยะเร็วขึ้น ก่อเกิดเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ที่มีวัตถุประสงค์ในการใช้งานต่างจากเดิม แต่ยังคงไว้ด้วยตัววัสดุเดิมที่ได้รับการออกแบบมาให้ใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ

กระบวนการ Upcycle นั้นมีความยากง่ายแตกต่างกันไป โดยขึ้นอยู่กับตัววัสดุเองและผลิตภัณฑ์ที่ต้องการทำขึ้นใหม่ ที่สำคัญคือต้องเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

ตัวอย่างการ Upcycle แบบง่ายๆ ก็เช่น การนำกระป๋องใช้แล้วไปใช้เป็นกระถางต้นไม้ อาจจะมีการตกแต่งให้สวยงามเพิ่มขึ้น หรือกระเป๋าจากเสื้อผ้าที่ไม่ใช้แล้วก็จะมีกระบวนการในการตัดเย็บเพิ่มขึ้นมา ในขณะที่กระบวนการ Upcycle วัสดุเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่บางอย่างก็ต้องใช้ความคิดสร้างสรรค์และความชำนาญมากหน่อย เช่น โมเดลจำลองจากกระป๋องอลูมิเนียม นาฬิกาจากชิ้นส่วนจักรยาน เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม เมื่อผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการ Upcycle สิ้นสุดการใช้งานแล้วนั้น ส่วนใหญ่ยังสามารถนำไป Recycle ต่อได้อีก เช่น ผลิตภัณฑ์ที่ Upcycle จากวัสดุอลูมิเนียมที่สามารถรีไซเคิลได้ 100% เป็นต้น ซึ่งหลังจากรีไซเคิลแล้วก็สามารถนำวัตถุดิบนั้นไปผลิตเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ที่มีมูลค่าต่อไปได้อีกเรื่อยๆ

Downcycle ต่ออายุให้วัสดุแม้คุณภาพจะลดลง

อีกหนึ่งคำที่ทุกคนอาจจะไม่คุ้นเคยกันนั่นก็คือ Downcycle หนึ่งในวิธีจัดการสิ่งของที่ไม่ใช้งานแล้วที่ถึงแม้จะไม่ใช่การเพิ่มมูลค่าแต่ก็เป็นการยืดอายุไม่ให้กลายเป็นขยะเร็วขึ้น

Downcycle อาจจะดูคล้าย Upcycle ตรงที่เป็นการสร้างสิ่งใหม่จากวัสดุของผลิตภัณฑ์เดิม แต่มีความต่างที่คุณภาพของผลิตภัณฑ์ใหม่กลับลดลง และจะลดลงไปเรื่อยๆ เมื่อทำการ Downcycle หลายๆ ครั้ง จนในที่สุดก็จะไม่สามารถใช้งานวัสดุนั้นต่อไปได้และจบลงที่กองขยะ

วัสดุที่จัดอยู่ในกลุ่ม Downcycle อย่างเห็นได้ชัดเลยก็คือ “พลาสติก” ที่เรามักจะเข้าใจว่าสามารถนำไปรีไซเคิลได้ ซึ่งมันสามารถนำไปรีไซเคิลได้จริงแต่ทำได้น้อยมาก อีกทั้งกระบวนการในการรีไซเคิลพลาสติกยังใช้พลังงานสูงและปล่อยมลพิษอีกด้วย พลาสติกจึงถูกนำไปเข้าสู่กระบวน Downcycle เพื่อผลิตเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ เช่น กระเป๋าและรองเท้าจากขวดพลาสติก ที่ถึงแม้คุณภาพจะลดลงจากวัสดุตั้งต้น แต่นั่นก็ยังมีความเป็นไปได้มากกว่าการรีไซเคิล

จากตัวอย่างกระเป๋าและรองเท้าที่ทำมาจากขวดพลาสติก หลายคนคงคิดว่านั่นเป็นการเพิ่มมูลค่าให้กับตัววัสดุ เพราะราคาแพงขึ้นจากขวดพลาสติกที่เป็นบรรจุภัณฑ์หลายเท่า นั่นจึงต้องเป็นการ Upcycle สิ แต่สุดท้ายแล้ววัสดุพลาสติกนี้จะสามารถผลิตเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ได้อีกเพียงไม่กี่ครั้งเท่านั้นก็จะหมดอายุการใช้งาน นั่นจึงต้องเป็นการ Downcycle แน่นอน