วงจรชีวิตบรรจุภัณฑ์:
ทำไมกฎหมาย EPR ถึงจำเป็น?

ปฏิเสธไม่ได้ว่าเมื่อมีการบริโภคก็ต้องมีขยะเกิดขึ้น แต่ที่ผ่านมาดูเหมือนว่าผู้ผลิตมุ่งมั่นแต่จะผลิตสินค้าให้ตอบโจทย์ผู้บริโภค โดยไม่ได้คำนึงถึงเลยว่าการจัดการของเสียที่เกิดขึ้นหลังการบริโภคนั้นจะเป็นอย่างไรต่อ ทั้งนี้ มีข้อเท็จจริงที่ทางกลุ่มกรีนพีซ ประเทศไทย ได้ตรวจสอบขยะพลาสติกในจังหวัดเชียงใหม่และชลบุรี พบว่าขยะบรรจุภัณฑ์พลาสติกของผู้ผลิตรายใหญ่มีมากที่สุดเป็นปีที่ 2 ติดต่อกัน

รูปแบบธุรกิจดังกล่าว เรียกว่า “Linear Economy” หรือเศรษฐกิจแบบเส้นตรง เป็นการนำทรัพยากรมาผลิตสินค้า และเมื่อใช้ประโยชน์เสร็จแล้วก็จะถูกทิ้งโดยไม่นำกลับมาใช้อีก ซึ่งเราคงจะเห็นผลลัพธ์กันแล้วว่ามันส่งผลกระทบต่อโลกทั้งในด้านการใช้ทรัพยากรอย่างฟุ่มเฟือยและการจัดการขยะจำนวนมหาศาลที่ล้มเหลว

ระบบเศรษฐกิจแบบใหม่จึงเกิดขึ้นเพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว นั่นก็คือ “Circular Economy” หรือเศรษฐกิจหมุนเวียน ซึ่งมีหลักการสำคัญอยู่ที่การลดการใช้วัตถุดิบใหม่, การคงคุณค่าของผลิตภัณฑ์ ไม่ว่าจะเป็นส่วนประกอบหรือวัสดุให้สามารถใช้ได้นานที่สุด และการลดผลกระทบทางลบให้เหลือน้อยที่สุด 

นั่นทำให้ผู้ผลิตต้องเข้าไปมีบทบาทในทุกช่วงของวงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ จึงเกิดแนวคิด “EPR” ที่จะช่วยผลักดันให้ Circular Economy ขยายวงกว้างออกไป

EPR คืออะไร?

EPR (Extended Producer Responsibility) คือ หลักการขยายความรับผิดชอบของผู้ผลิตไปยังช่วงต่างๆ ของวงจรชีวิตของบรรจุภัณฑ์ โดยผู้ผลิตต้องคำนึงถึงผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมอย่างครบวงจร ตั้งแต่การผลิตไปจนถึงหลังการบริโภค ซึ่งรวมถึงการออกแบบ การกระจายสินค้า การเก็บรวบรวมและการรับคืนเพื่อนำไปรีไซเคิลหรือใช้ซ้ำ ตลอดจนการบริหารจัดการบรรจุภัณฑ์ใช้แล้ว

หลายคนอาจจะคิดว่าแค่จัดการขยะให้เป็นระบบระเบียบ และนำเข้าสู่ระบบรีไซเคิลให้มากที่สุดก็ช่วยได้แล้ว แต่นั่นก็ยังยากที่จะไม่มีขยะหลุดลอดสู่สิ่งแวดล้อมเลย หากผู้ผลิตไม่เข้ามามีส่วนร่วมในการรับผิดชอบตั้งแต่ต้นทาง และที่สำคัญภาระการกำจัดขยะไม่ควรต้องตกมาอยู่ที่ผู้บริโภคเพียงฝ่ายเดียว ซึ่งผู้บริโภคบางส่วนก็ไม่รู้วิธีการกำจัดขยะที่ถูกต้องด้วยซ้ำไป

ยิ่งไปกว่านั้น การจัดการขยะที่ปลายทางก็กำลังส่งผลย่ำแย่ลงในทุกวัน เพราะขยะส่วนใหญ่เป็นพลาสติกที่ไม่สามารถรีไซเคิลได้ สุดท้ายจึงต้องจบลงที่กองขยะฝังกลบ บ้างก็หลุดลอดลงสู่ทะเล จึงถึงเวลาแล้วที่เราต้องเปลี่ยนมุมมองจากการมุ่งกำจัดขยะที่ปลายทาง เป็นการใส่ใจในผลิตภัณฑ์และบรรจุภัณฑ์ตั้งแต่ต้นทาง ผ่านการออกแบบตัวบรรจุภัณฑ์ที่จะสร้างขยะได้น้อยที่สุด รวมถึงยืดอายุการใช้งานของวัสดุให้ยาวนานยิ่งขึ้น

เพื่อเห็นภาพว่าหลักการ EPR จะนำไปใช้กับสินค้าและบริการได้อย่างไร เรามีตัวอย่างจากต่างประเทศมาให้ดูกันค่ะ

เกาหลีใต้